ΤO ΑΡΘΡΟ  9 παρ. 3 Ν 4335/2015 ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΚΑΤΑΤΑΞΗΣ

Κωνσταντίνου Κουτσογεώργου Εφέτη Θράκης

Η διαδοχή μεταξύ των κανόνων δικαίου λόγω νομοθετικών μεταβολών επιβάλλει την εφαρμογή ειδικότερων διατάξεων και σε περίπτωση έλλειψης αυτών  υφιστάμενων  άρχων  διαχρονικού δικαίου, που προσδιορίζουν το  χρονικό  όριο του πέρατος της   ισχύος των παλαιότερων κανόνων και  οριοθετούν το σημείο κατά το οποίο  συντελείται  η διαδοχή αυτών από τις νέες ρυθμίσεις.

Στο δικονομικό διαχρονικό  δίκαιο ισχύει η αρχή της  αυτοτέλειας των επιμέρους διαδικαστικών πράξεων που περιέχεται και στον κανόνα του άρθρου 12 ΕισΝΚΠολΔ σύμφωνα με την οποία οι διαδικαστικές πράξεις ρυθμίζονται από το δίκαιο που ισχύει  κατά το χρόνο που επιχειρούνται. (βλ Κουσούλη σε Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας Ερμηνεία ΚΠολΔ ΙΙ αρθα 12 ΕισΝΚΠολΔ αριθμ 1). Από  τον προαναφερόμενο όμως κανόνα εισάγει απόκλιση η διάταξη του άρθρου 50 παρ. 1 ΕισΝΚΠολΔ, σύμφωνα με την οποία η έναρξη της  εκτέλεσης  κατά την εισαγωγή του ΚΠολΔ, αποτελεί το χρονικό σημείο, κατά το οποίο ισχύουν οι διατάξεις του που ρυθμίζουν την αναγκαστική εκτέλεση που θεωρείται ότι άρχισε από την επίδοση της επιταγής. Η διάταξη αυτή δεν εισάγει γενικό κανόνα διαχρονικού δικαίου για όλες τις πράξεις της αναγκαστικής εκτέλεσης, αλλά αποτελεί   ειδική ρύθμιση που προσδιορίζει  το χρονικό σημείο έναρξης εφαρμογής του Κ.Πολ.Δ. σε θέματα αναγκαστικής εκτέλεσης.

Οι νόμοι που ρυθμίζουν τη συνδρομή των δανειστών στη    διαδικασία της κατατάξεως δεν αφορούν κυρίως τα ίδια τα δικαιώματα, αλλά κανονίζουν τον τρόπο της ενασκήσεώς τους επί της ομάδας περιουσίας  που υπάρχει σε ορισμένο χρόνο. Επομένως και τα ρυθμιζόμενα  από τους    νόμους αυτούς προνόμια δεν κρίνονται  σύμφωνα με τον νόμο που ισχύει    κατά τον χρόνο της γενέσεως του δικαιώματος ή της ενάρξεως της αναγκαστικής εκτελέσεως, αλλά σύμφωνα με αυτόν που ισχύει κατά τον χρόνο της κατατάξεως, αφού η λόγω του προνομίου προτίμηση δεν αποτελεί  στοιχείο της απαιτήσεως, αλλά αφορά τη σχέση των απαιτήσεων μεταξύ τους  λόγω  της συνδρομής περισσότερων δανειστών (βλ ΟλΑΠ  21/1994 ΕλλΔνη 1995 σελ. 574). Με τον τρόπο αυτό  σε σχέση με τα προνόμια, λόγω το δικονομικού χαρακτήρα αυτών ισχύει η  αρχή της αυτοτέλειας των διαδικαστικών πράξεων, κατά τρόπο ώστε   η  κατάταξη των απαιτήσεων  για  όλες  τις εκτελέσεις να  επιχειρείται σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν κατά το χρόνο σύνταξης του πίνακα (βλ ΟλΑΠ 12/2015 ΕΠολΔ 2015 σελ. 308), δεδομένου άλλωστε, ότι οι κανόνες που ρυθμίζουν τον  τρόπο κατανομής του πλειστηριάσματος αποτελούν ειδική ενότητα, η οποία δεν συνδέεται με την κίνηση της αναγκαστικής εκτέλεσης και κατά μείζονα λόγο με την έναρξη αυτής, Η ανωτέρω διαχρονικού δικαίου ειδικότερη   ρύθμιση του 50 παρ. 1 ΕισΝΚΠολΔ επαναλαμβάνεται και από την διάταξη του άρθρου 9 παρ.3 Ν 4335/2015, χωρίς όμως  σε αυτήν να περιληφθεί κάποια ρύθμιση, η οποία  διευρύνει  τα αντικειμενικά όρια εφαρμογής  της,   κατά τρόπο ώστε η απόκλιση από  την αρχή  της αυτοτέλειας των διαδικαστικών πράξεων να καλύπτει  και την διαδικασία  της κατάταξης.

Με  δεδομένα όσα  ανωτέρω  εκτέθηκαν   σε σχέση με την  ερμηνεία του άρθρου 50 παρ. 1 ΕισΝΚΠολΔ  θα ήταν  αναγκαίο  να περιληφθεί  στην διάταξη του  9 παρ.3 Ν 4335/2015 ένας   κανόνας που  θα προσδιόριζε  την επίδοση της επιταγής ως το χρονικό σημείο έναρξης της ισχύος  των  διατάξεων   που ρυθμίζουν την  διαδικασία της   κατάταξης. Η έλλειψη ενός   αντιστοίχου  περιεχομένου ειδικού κανόνα επιβεβαιώνει,  ότι ούτε η  ρύθμιση του άρθρου 9   παρ.3 Ν 4335/2015, όπως και η αντιστοίχου περιεχομένου διάταξη του άρθρου 50 παρ. 1 ΕισΝΚΠολΔ  αποτελεί  τον κανόνα διαχρονικού δικαίου, ο οποίος  ισχύει   σε σχέση με την διαδικασία της κατάταξης των απαιτήσεων. Υπό τους όρους αυτούς ο κανόνας διαχρονικού δικαίου που προκύπτει από την αρχή της αυτοτέλειας των διαδικαστικών πράξεων ο οποίος επιβάλλει   την εφαρμογή των διατάξεων που ισχύουν  κατά το χρόνο της κατάταξης εξακολουθεί να εφαρμόζεται  και σε σχέση με τις  διατάξεις που ρυθμίζουν την κατάταξη των απαιτήσεων όπως  διαμορφώθηκαν μετά την ισχύ του Ν 4335/2015. Επομένως,  οι νέες ρυθμίσεις του νόμου αυτού εφαρμόζονται  κατά  την κατάταξη  των  απαιτήσεων,  εφόσον ο σχετικός   πίνακας κατάταξης  συντάχθηκε μετά την έναρξη ισχύος του Ν 4335/2015 ανεξαρτήτως του χρόνου επίδοσης  της επιταγής   προς εκτέλεση.

Η Παρενόχληση στο χώρο εργασίας

και  οι δυνατότητες  έννομης προστασίας

Ακριβής Ερμίδου Ειρηνοδίκη  Αθηνών

——————–  

Ι. Τον Σεπτέμβριο 2019 πραγματοποιήθηκε η  62η ετήσια σύνοδος της Διεθνούς Ένωσης Δικαστών στην πόλη Νουρσουλτάν του Καζακστάν, στην οποία  συμμετείχε  και η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων με εκπροσώπους της.  Στο πλαίσιο των εργασιών της συνόδου συγκροτήθηκαν 4 επιτροπές με αντίστοιχα αντικείμενα μελέτης,  οι οποίες αφού συγκέντρωσαν υλικό από πολλές χώρες – μέλη της Διεθνούς Ένωσης και μετά από συζήτηση μεταξύ των αντιπροσώπων όλων των Κρατών, στη συνέχεια παρουσίασαν τα συμπεράσματά τους. Ένα από τα ζητήματα που απασχόλησαν τη σύνοδο ήταν αυτό της 4ης Επιτροπής με θέμα :  « Η παρενόχληση σε ευρεία κλίμακα- ηθική και σεξουαλική- και οι συνέπειές της στις εργασιακές σχέσεις» ενώ το κυρίαρχο ερώτημα   που τέθηκε προς απάντηση από τις ενώσεις -μέλη ήταν αν  διαθέτει η κάθε χώρα νόμους ή κανονισμούς που καλύπτουν την παρενόχληση στο χώρο εργασίας και αν η παρενόχληση ορίζεται ξεχωριστά ή ενσωματώνεται σε άλλες διατάξεις του κώδικα εργασίας.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Επιτροπής όπως αναρτήθηκαν στην επίσημη ιστοσελίδα της ΙΑJ[1]  32 χώρες απάντησαν στο ερωτηματολόγιο και από τις απαντήσεις αυτές εξήχθη το συμπέρασμα ότι  η έκταση της νομοθεσίας και η προστασία από την παρενόχληση ποικίλλει σημαντικά από τη μία χώρα στην άλλη. Ορισμένες χώρες έχουν συγκεκριμένη νομοθεσία που ορίζει την παρενόχληση και προβλέπουν κυρώσεις ειδικά  όταν αυτή λαμβάνει χώρα   στον εργασιακό  χώρο  (Βέλγιο, Αυστραλία, Καναδάς, Χιλή, Γαλλία, Ιαπωνία, Λιβερία, Λιθουανία, Μολδαβία, Νορβηγία, Πολωνία, Δημοκρατία της Κίνας (Ταϊβάν), Ρουμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Σερβία) ενώ σε άλλες χώρες οι εργαζόμενοι προστατεύονται από το Σύνταγμα ή από γενικότερους νόμους σχετικά με την ισότητα ή τις διακρίσεις. Συχνά δεν υπάρχει ορισμός του τι συνιστά παρενόχληση (Αυστρία, Βραζιλία, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γεωργία, Γερμανία, Ελλάδα, Ισραήλ, Ολλανδία, Νορβηγία, την Ισπανία, και Ηνωμένες Πολιτείες), ενώ  σε άλλες  χώρες, δεν υπάρχει νόμος για την προστασία των εργαζομένων ή τον ορισμό του τι συνιστά παρενόχληση στο χώρο εργασίας (Αγκόλα, Αρμενία και Μάλι). Επίσης σε ένα πολύ μεγάλο αριθμό χωρών η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί ποινικό αδίκημα και μπορεί να οδηγήσει σε ποινή φυλάκισης.

ΙΙ. Ωστόσο για μια πρώτη προσέγγιση του ζητήματος  θα μπορούσε να δοθεί απάντηση στο ερώτημα  πώς ορίζεται η  ηθική παρενόχληση; Σύμφωνα με την βιβλιογραφία  και  την μελέτη του Εθνικού Ινστιτούτου Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού που διεξήχθη το 2013 δεν υπάρχει ένας ξεκάθαρος και κοινά αποδεκτός ορισμός μεταξύ των ερευνητών σχετικά με την ηθική παρενόχληση σε διεθνές επίπεδο. Η Marie-France Hirigoyen ψυχίατρος, ψυχαναλύτρια και ψυχοθεραπεύτρια ερεύνησε διεξοδικά και παρουσίασε για πρώτη φορά με το βιβλίο της «ηθική παρενόχληση» στη Γαλλία  το έτος 1998[2]  το  συγκεκριμένο φαινόμενο, το  οποίο περιγράφει ως «διαστροφικές επιθετικές ενέργειες,  οι οποίες αποκαλύπτουν  μια ασυνείδητη  διαδικασία ψυχολογικής εξόντωσης , που συνίσταται σε εχθρικές ενέργειες , εμφανείς ή καλυμμένες, ενός ή περισσότερων ατόμων, προς ένα συγκεκριμένο άτομο, που υφίσταται τα πάνδεινα»  . Όπως δε χαρακτηριστικά αναφέρει η ίδια στην εισαγωγή της[3]  η διαστροφικότητα αυτή ,  ο ορισμός της οποίας  αμφισβητείται από ορισμένους ψυχιάτρους, δεν προέρχεται από ψυχική διαταραχή αλλά από ψυχρό ορθολογισμό και παράλληλα από την αδυναμία του ατόμου να θεωρήσει τους άλλους ανθρώπινα όντα. Μάλιστα είναι αξιοσημείωτο ότι η ανωτέρω ψυχίατρος στην ανάλυση  της θεωρίας της χρησιμοποιεί τους όρους «επιτιθέμενος» και «θύμα επίθεσης» , καθόσον θεωρεί την ηθική παρενόχληση ως αποδεδειγμένη  βία με σκοπό την ηθική εξόντωση  που μπορεί να οδηγήσει το θύμα  σε ψυχική ασθένεια  αλλά ακόμη και στην αυτοκτονία. Εξάλλου η ηθική παρενόχληση  εντοπίζεται σύμφωνα με την ανωτέρω  επιστήμονα  με την  μορφή της ιδιωτικής βίας μέσα στην οικογένεια ως πολύ συχνό και διαδεδομένο πλην όμως δύσκολα ελέγξιμο φαινόμενο , αλλά και ως παρενόχληση στο χώρο εργασίας την οποία οριοθετεί εννοιολογικά ως  «καταχρηστική συμπεριφορά που εκδηλώνεται με λόγια, πράξεις, γραπτά μηνύματα και μπορεί να ζημιώσει την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια ή τη σωματική ή ψυχική ακεραιότητα του ατόμου, να θέσει σε κίνδυνο την εργασία του ή να διαταράξει το εργασιακό κλίμα»[4]. Το φαινόμενο αυτό  ονομάζεται  «mobbing»[5] και μπορεί να εμφανισθεί    είτε μεταξύ εργοδότου  ( ή και προϊσταμένου) και εργαζομένου είτε μεταξύ συναδέλφων εργαζομένων με τη μορφή ταπεινωτικής συμπεριφοράς, άνισης μεταχείρισης, προσβολών, κακόβουλων σχολίων απομόνωσης, ανυποληψίας, εξώθησης σε σφάλματα, απειλών, άσκησης ψυχολογικής βίας, σεξουαλική παρενόχληση[6].

ΙΙΙ. Περαιτέρω στο ημεδαπό εργατικό  δίκαιο η έννοια της παρενόχλησης   αντιμετωπίζεται ως περίπτωση  δυσμενούς διάκρισης  στην εργασία. Ειδικότερα το ζήτημα των δυσμενών διακρίσεων  στο χώρο εργασίας δεν είναι απλά εθνικό, έχει διεθνείς διαστάσεις και  συνδέεται άμεσα με  την αναγνώριση  της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ,  η οποία επιβάλλει την απαγόρευσή τους[7]. Η καταπολέμηση επομένως των δυσμενών διακρίσεων  συνάπτεται άμεσα με την ανεμπόδιστη άσκηση των ατομικών ελευθεριών  και σκοπεύει στην αποτελεσματικότερη προστασία των εργαζομένων[8]. Έτσι εκδόθηκαν αρχικά οι Οδηγίες 2000/43 και 2000/78 για την καταπολέμηση διακρίσεων λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής και λόγω θρησκευτικών  ή άλλων πεποιθήσεων , αναπηρίας ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού  στον τομέα της απασχόλησης και της εργασίας και εν συνεχεία οι  οδηγίες 76/207  και 2002/73 για την προστασία από διακρίσεις λόγω φύλου. Για την ενσωμάτωση αυτών στο εθνικό μας δίκαιο ψηφίσθηκαν  αρχικά  ο νόμος  3304/2005  και εν συνεχεία ο  νόμος 3488/2006 , ο οποίος αντικαταστάθηκε από τον  ν. 3896/2010 με σκοπό την ενσωμάτωση  της οδηγίας 2006/54 για την εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης[9]. Ειδικότερα στο άρθρο 2 περ. γ’ και δ’ του ν. 3896/2010  ορίζεται ότι υφίσταται «παρενόχληση»: όταν εκδηλώνεται ανεπιθύμητη συμπεριφορά συνδεόμενη με το φύλο ενός προσώπου, με σκοπό ή αποτέλεσμα την παραβίαση της αξιοπρέπειας του προσώπου αυτού και τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος» ενώ ως   “σεξουαλική παρενόχληση” ορίζεται οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, ψυχολογικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με αποτέλεσμα την προσβολή της προσωπικότητας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος γύρω από αυτό. Διατάξεις που προβλέπουν κυρώσεις για την επίδειξη τέτοιας συμπεριφοράς εφαρμόζονται ως ισχύουν». Στο άρθρο 3 του Ν. 3896/2010 επίσης ορίζεται ότι   «1. Απαγορεύεται κάθε μορφής άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φύλου, σε συσχετισμό ιδίως με την οικογενειακή κατάσταση, σε όλους τους τομείς που περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος νόμου, όπως εξειδικεύονται στις κατωτέρω διατάξεις.2.. α) Η παρενόχληση, η σεξουαλική παρενόχληση, καθώς και οποιαδήποτε λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση που οφείλεται στην ανοχή ή στην απόρριψη αυτής της συμπεριφοράς, συνιστούν διάκριση λόγω φύλου και απαγορεύονται» Επίσης στο άρθρο  22 ιδίου νόμου ορίζεται ότι :. «Κάθε πρόσωπο που θεωρεί ότι ζημιώθηκε από τη μη τήρηση των διατάξεων του παρόντος νόμου, ακόμη και αν έχει λήξει η σχέση, στο πλαίσιο της οποίας φέρεται ότι σημειώθηκε η διάκριση, έχει δικαίωμα δικαστικής προστασίας, καθώς και δικαίωμα προσφυγής ενώπιον των αρμόδιων διοικητικών αρχών, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών διαμεσολάβησης από το φορέα του άρθρου 25 του παρόντος νόμου. Η άσκηση των δικαιωμάτων αυτών δεν επηρεάζει τις προβλεπόμενες προθεσμίες δικαστικής και διοικητικής προσφυγής» και στο  άρθρο 23 ορίζεται ότι . «Κάθε πρόσωπο που θεωρεί ότι ζημιώθηκε από τη μη τήρηση των διατάξεων του παρόντος νόμου, ακόμη και αν έχει λήξει η σχέση, στο πλαίσιο της οποίας φέρεται ότι σημειώθηκε η διάκριση, έχει δικαίωμα δικαστικής προστασίας, καθώς και δικαίωμα προσφυγής ενώπιον των αρμόδιων διοικητικών αρχών, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών διαμεσολάβησης από το φορέα του άρθρου 25 του παρόντος νόμου. Η άσκηση των δικαιωμάτων αυτών δεν επηρεάζει τις προβλεπόμενες προθεσμίες δικαστικής και διοικητικής προσφυγής».Εν συνεχεία   προς ενσωμάτωση των οδηγιών   2000/43/ΕΚ,  2000/78/ΕΚ  2014/54/ΕΕ, εκδόθηκε ο  νόμος  ν. 4443/2016 (ΦΕΚ Α 232/9.12.2016) περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής, της Οδηγίας 2000/78/ΕΚ για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία και της Οδηγίας 2014/54/ΕΕ που εισήγαγε μέτρα για τη διευκόλυνση της άσκησης των δικαιωμάτων των εργαζομένων στο πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων. Στο άρθρο 2 του ν. 4443/2016 ορίζεται ότι : «. Απαγορεύεται κάθε μορφή διάκρισης για έναν από τους λόγους που αναφέρονται στο άρθρο 1» ενώ στην παράγραφο 2 περ. γ)  ορίζεται ότι η «παρενόχληση» νοείται ως διάκριση κατά την έννοια της παρ. 1, εφόσον σημειώνεται ανεπιθύμητη συμπεριφορά που συνδέεται με ένα από τους λόγους του άρθρου 1 με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας προσώπου και τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος, Με την διάταξη αυτή εξειδικεύονται οι έννοιες της παρενόχλησης στο χώρο εργασίας.

1. IV. Εξάλλου η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί προσβολή της προσωπικότητας του παρενοχλούμενου και η καταγγελία της εργασιακής συμβάσεως εκ μέρους του εργοδότη λόγω της αντίδρασης του μισθωτού στην εν λόγω προσβολή της προσωπικότητάς του είναι καταχρηστική και επομένως άκυρη ( αρθρο 281ΑΚ)[10]. Η άκυρη καταγγελία της συμβάσεως εργασίας εκ μέρους του εργοδότη, όταν συντελέστηκε υπό συνθήκες παράνομης και υπαίτιας προσβολής της προσωπικότητας του εργαζομένου (μείωση της προσωπικής και επαγγελματικής του υπολήψεως και αξίας) ή που συνιστούν αδικοπραξία, μπορεί να θεμελιώσει αξίωση του τελευταίου για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, κατά τις διατάξεις των άρθρων 57, 59, 330, 932, 914, 281 ΑΚ[11].Σε κάθε δε περίπτωση αν παραβιασθεί η αρχή της απαγόρευσης δυσμενών διακρίσεων , ο θιγόμενος μισθωτός προστατεύεται με βάση τις γενικές   διατάξεις του εργατικού δικαίου δηλ μπορεί να ζητήσει την αναγνώριση της ακυρότητας  των εργοδοτικών αποφάσεων καθώς  και την αποκατάσταση της περιουσιακής  ζημιάς και της  ηθικής βλάβης [12]
2. V. Σε επίπεδο πάλι εργατικού δικαίου από τη γενική υποχρέωση προνοίας πηγάζει, μεταξύ άλλων, και η υποχρέωση του εργοδότη να σέβεται την προσωπικότητα του εργαζομένου. Ενόψει του κατ’ εξοχήν προσωπικού χαρακτήρα της εργασιακής σχέσεως, υφίσταται ο εργαζόμενος ηθική βλάβη από τυχόν βάναυση ή προσβλητική της προσωπικότητάς του ,συμπεριφορά του εργοδότη έστω και αν η συμπεριφορά αυτή δεν εκπορεύεται από δόλια προαίρεση του τελευταίου για βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας ή για εξαναγκασμό του εργαζομένου σε αποχώρηση από την υπηρεσία. Αρκεί ότι η συμπεριφορά αυτή δημιούργησε τέτοιες συνθήκες, ώστε, καλοπίστως και αντικειμενικώς να μην είναι πλέον δυνατή παροχή της εργασίας του εργαζομένου με πνεύμα αμοιβαίας κατανοήσεως και συνεργασίας, ή να επέφερε τέτοια ηθική μείωση στην προσωπικότητά του, ώστε η περαιτέρω συνέχιση της εργασίας του στο χώρο της επιχειρήσεως του εργοδότη να αποβαίνει αδύνατη ή δυσχερής[13]. Σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί ο εργαζόμενος    να θεωρήσει   ότι υφίσταται  μονομερής και βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας  του   από μέρους του εργοδότη , οπότε  σύμφωνα με την  διάταξη του άρθρου 7 του ν. 2112/1920, σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 288, 648, 652 και 656 ΑΚ, ο μισθωτός έχει  μεταξύ άλλων  δικαίωμα    να θεωρήσει την πράξη αυτή ως εκ μέρους του καταγγελία της εργασιακής σύμβασης και να απαιτήσει την καταβολή της αποζημίωσης, που προβλέπεται από το ν. 2112/1920[14]
3. VI. Σε επίπεδο ποινικού δικαίου η ως άνω παράνομη πράξη προβλέπεται και τιμωρείται ως ποινικό αδίκημα .Ειδικότερα : στο άρθρο 343 ΠΚ ορίζεται ότι «Με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή τιμωρούνται: α) όποιος υποχρεώνει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης, με κατάχρηση σχέσης εργασιακής εξάρτησης οποιασδήποτε φύσης, β) όποιος υποχρεώνει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης, εκμεταλλευόμενος την άμεση ανάγκη του να εργασθεί, γ) οι διορισμένοι ή οπωσδήποτε εργαζόμενοι σε φυλακές ή άλλα κρατητήρια, σε αστυνομικές υπηρεσίες, σε σχολές, παιδαγωγικά ιδρύματα, νοσοκομεία, κλινικές ή κάθε είδους θεραπευτικά καταστήματα ή σε άλλα ιδρύματα προορισμένα να περιθάλπουν πρόσωπα που έχουν ανάγκη από βοήθεια αν, με κατάχρηση της θέσης τους, υποχρεώσουν σε γενετήσια πράξη πρόσωπο που έχει εισαχθεί σε αυτά τα ιδρύματα»..

VII.  Διοικητική προστασία. Σύμφωνα με το άρθρο   8 του ν. 4443/2016  1. Σε περίπτωση μη τήρησης της αρχής της ίσης μεταχείρισης στο πλαίσιο διοικητικής δράσης, παρέχεται στον βλαπτόμενο, πέραν της δικαστικής προστασίας, προστασία και υπό τους όρους των άρθρων 24 έως και 27 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (N. 2690/1999 Α’ 45)., που προβλέπουν την δυνατότητα άσκησης αίτησης θεραπείας , ειδικής διοικητικής προσφυγής , ενδικοφανούς προσφυγής ή αναφοράς.

Βάσει των ανωτέρω γίνεται εκ πρώτης όψεως φανερό ότι στην Ελλάδα υπάρχει ένα σημαντικής έκτασης οπλοστάσιο για την αντιμετώπιση   της παρενόχλησης  στους χώρους απασχόλησης και μια προστατευτική ασπίδα του  παρενοχλούμενου εργαζομένου , ωστόσο από την όχι πλούσια νομολογία επί του συγκεκριμένου θέματος, μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι  τα «θύματα» είτε δεν καταφεύγουν στην αναζήτηση της έννομης προστασίας τους,  φοβούμενα τον διασυρμό και την διαπόμπευση σε συνδυασμό με την αμφιβολία τους  για την επιτυχή έκβαση της  δίκης από την έλλειψη τυχόν των αναγκαίων αποδεικτικών στοιχείων, είτε  προβαίνουν σε αναγκαίες διαπραγματευτικές λύσεις και συμβιβασμούς. Επίσης συνάγεται ότι η υπαγωγή, της προστασίας από την παρενόχληση, στο σύστημα της προστασίας από διακρίσεις λόγω των περιοριστικά απαριθμούμενων γνωρισμάτων εμφανίζεται προβληματική. Και τούτο διότι  η συμπεριφορά αυτή αποδοκιμάζεται και δεν είναι νομικά ανεκτή όχι γιατί συνιστά απαγορευμένη διάκριση λόγω  φύλου κλπ,. αλλά γιατί επιφέρει σοβαρή προσβολή της αξιοπρέπειας και της προσωπικότητας του θιγόμενου από τη συμπεριφορά εργαζομένου[15].  Ίσως λοιπόν να  υπάρχει ανάγκη μεγαλύτερης εννοιολογικής  συγκεκριμενοποίησης του όρου της «παρενόχλησης» και θέσπισης αυτοτελούς προστατευτικού πεδίου  στο χώρο της εργασίας,   ακόμη και αυτής της «ηθικής» όσο και αν  ακούγεται  δυσχερές, αφού η επίκληση και κυρίως η απόδειξη της βλάβης της πνευματικής ή ψυχικής ακεραιότητας του ατόμου   δεν θα είναι πάντα μια εύκολη διαδικασία , καθώς η ηθική διαστροφή  δεν αναχαιτίζεται εύκολα.  Η  δημοσιοποίηση ολοένα και περισσότερο του φαινομένου ίσως να αφυπνίσει τα κοινωνικά αντανακλαστικά.

[1] Στην παρούσα μεταφέρονται όπως δημοσιεύθηκαν στην ιστοσελίδα της ΕΔΕ, διαθ. εδω: https://ende.gr/%cf%83%cf%85%ce%bc%cf%80%ce%b5%cf%81%ce%ac%cf%83%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b1-%cf%84%cf%89%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%84%cf%81%ce%bf%cf%80%cf%8e%ce%bd-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b4%ce%b9%ce%b5%ce%b8%ce%bd/, με ημ. προσβ. 8.2.2021

[2]«ηθική παρενόχληση» Εκδόσεις Πατάκη 6^η έκδοση  2004, σε μετάφραση Μαριλένας Γεωργιάδου.

[3]ο.π. σελ΄15

[4]ο.π. σελ. 65

                          [5]ο.π.. σελ. 66  και περισσότερα  Μπουμπουχερόπουλος , mobbing Η ευθυνη  λόγω ηθικής παρενόχλησης  στην εργασία  εκδ 2014 σελ. 102 επ.

[6] Για την ιστορικη αναδρομή βλ.Η ηθική παρενόχληση στην Εργασία ,η περίπτωση του δημόσιου τομέα .Διπλωματική Εργασία Ελένη Ζυγούρη, Ιανουαριος 2018https://amitos.library.uop.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/5155/%CE%94%CE%99%CE%A0%CE%9B%CE%A9%CE%9C%CE%91%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%97-%CE%96%CE%A5%CE%93%CE%9F%CE%A5%CE%A1%CE%97%20%CE%9B%CE%95%CE%9D%CE%91.pdf?sequence=1&isAllowed=y, σ. 70 – 82.

[7] Δημ Ζερδελής Ατομικές Εργασιακές Σχέσεις , εκδ. 2015 σελ. 215.

[8]Λεβέντης-Παπαδημητρίου Ατομικό Εργατικό Δίκαιο  εκδ. 2011 σελ. 652

[9] Δημ Ζερδελής ό.π. σελ. 216 παραγ. 385

[10]ΕφΑθ 1139/2007 δημΤΝΠ ΔΣΑ

[11]ΜονΕφΠειρ 1/2018 δημ ΤΝΠ

[12]Λεβέντης-Παπαδημητρίου ό.π. σελ.658

[13]ολ. ΑΠ 13/1087, ΑΠ 1227/ 1003 ΕΕργΔ 54.214, ΑΠ 605/06 Δνη 40.111

[14]ΕφΘες 957/2001 , ΕφΑθ 4937/2001 δημ ΤΝΠΔΣΑ

[15] Ζερδελής εργατικό δικαιο εκδ. 2019 σελ. 335-337 .

Αναγκαίες επισημάνσεις στην εφαρμογή του άρθρου 290Α ΠΚ

Επιμέλεια: Λάμπρος Σ.Τσόγκας

Αντεισαγγελέας Εφετών Θράκης 

Άρθρο 290Α Επικίνδυνη οδήγηση 

Όποιος κατά τη συγκοινωνία στους δρόμους ή στις  πλατείες:  α) οδηγεί όχημα μολονότι δεν είναι σε θέση να το  πράξει με ασφάλεια εξαιτίας της κατανάλωσης οινοπνεύματος ή χρήσης ναρκωτικών ουσιών ή λόγω σωματικής ή πνευματικής εξάντλησης, ή β) οδηγεί  όχημα σε εθνικές ή περιφερειακές οδούς αντίστροφα στο ρεύμα της εκάστοτε κατεύθυνσης ή σε πεζοδρόμους, πεζοδρόμια ή πλατείες, ή οδηγεί όχημα που είναι τεχνικά ανασφαλές ή με ανασφαλή τρόπο φορτωμένο ή προβαίνει κατά την οδήγηση σε επικίνδυνους ελιγμούς ή μετέχει σε αυτοσχέδιους αγώνες, τιμωρείται, αν δεν προβλέπονται βαρύτερες κυρώσεις σε άλλες διατάξεις: αα) με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή αν από την πράξη προέκυψε κοινός κίνδυνος σε ξένα πράγματα, ββ) με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους αν από την πράξη προέκυψε κίνδυνος για άνθρωπο, γγ) με κάθειρξη έως δέκα έτη αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ή προκάλεσε βλάβη σε κοινωφελείς εγκαταστάσεις, δδ) με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο άλλου. Αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ισόβια κάθειρξη.  (Η υποπερίπτωση δδ’ παρατίθεται ανωτέρω όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 4παρ.3 Ν.4637/2019). 

Πριν την αντικατάστασή της είχε ως εξής: δδ) με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών αν στην περίπτωση του στοιχείου β’ η πράξη είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο άλλου. Αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού  ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ισόβια κάθειρξη. 

2. Όποιος στις περιπτώσεις της προηγούμενης παραγράφου οδηγεί επικίνδυνα από αμέλεια και από την πράξη του αυτή προέκυψε κοινός κίνδυνος για ξένα πράγματα ή για άνθρωπο, τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο έτη ή χρηματική ποινή. 

Επισημάνσεις:

1ον. Η διάταξη του άρθρου 290Α ΠΚ εφαρμόζεται όταν λάμβάνει χώρα συγκοινωνία με όχημα, δηλαδή διέλευση με όχημα σε οδούς και πλατείες, ώστε να εξυπηρετείται η κίνηση και η μετάβαση από τόπο σε τόπο.

2ον. Φυσικό υποκείμενο της πράξης είναι εκείνος, που υλοποιεί τη μετάβαση από τόπο σε τόπο με την οδήγηση οχήματος. Το έγκλημα τυποποείται σε δύο βάσεις. Στην πρώτη, που αφορά το στοιχείο α’ της πρώτης παραγράφου, ο όρος που θεμελιώνει τη στοιχειοθέτησή του, είναι η φυσική κατάσταση του δράστη. Στη δεύτερη, που αφορά το στοιχείο β’ της πρώτης παραγράφου, ο αντίστοιχος όρος είναι η συμπεριφορά του δράστη κατά την υλοποίηση της συγκοινωνίας, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο οδηγεί το όχημα. Περαιτέρω οι υποπεριπτώσεις αα’, ββ’, γγ’ πρέπει να συνδέονται με περιγραφείσα συμπεριφορά, στα στοιχεία α’ και β’ της πρώτης παραγράφου, η δε υποπερίπτωση δδ’ πρέπει να συνδέεται με συμπεριφορά του δράστη που περιγράφεται στα στοιχεία α’ β’ της πρώτης παραγράφου,εφόσον πρόκειται για πράξη, που τελέστηκε από τις 18-11-2019 και μετά. Για πράξη πριν από τις 18-11-2019 η υποπερίπτωση δδ’ πρέπει να συνδέεται με συμπεριφορά του δράστη, που περιγράφεται μόνο στο στοιχείο β’ της πρώτης παραγράφου.

3ον. Αν λοιπόν κατ’αρχήν μπορεί να γίνει λόγος για συγκοινωνία στους δρόμους ή στις πλατείες, ακολούθως εξετάζονται: 

α) Σε ό,τι αφορά το στοιχείο α’ της πρώτης παραγράφου αν ο δράστης βρισκόταν σε τέτοια κατάσταση μειωμένων αντανακλαστικών ώστε να μην μπορούσε να διεκπεραιώσει το έργο της συγκοινωνίας με ασφάλεια, δηλαδή να μη μπορούσε να εξασφαλίσει ότι θα πετύχαινε την κίνηση στην οδό χωρίς κίνδυνο. Τούτη η μειωμένη αντίδρασή του (στο βαθμό, που δεν μπορούσε να εξασφαλίσει τη χωρίς κίνδυνο κίνηση στην οδό) πρέπει να οφείλεται σε συγκεκριμένους λόγους, που αποτελούν προγενέστερα περιστατικά, που συνέβησαν στον εαυτό του. Ειδικότερα πρέπει να οφείλεται σε κατανάλωση οινοπνεύματος, σε χρήση ναρκωτικών ουσιών, σε καταπόνηση του σώματός του ή σε πνευματική κόπωση, που επιφέρουν γενική αδυναμία (σωματική ή πνευματική). Αν ο οδηγός πριν την οδήγηση του οχήματος υπέστη βίαιη συμπεριφορά, κατά την οποία επήλθε η φυσική-βιολογική αδυναμία του για οδήγηση, αν στη συνέχεια προβεί στην ανάληψη του εγχειρήματος οδήγησης οχήματος αντιλαμβανόμενος τη μειωμένη φυσική του κατάσταση,  είναι φυσικό υποκείμενο της πράξης.

β) Σε ό,τι αφορά το στοιχείο β’ της πρώτης παραγράφου αν ο δράστης εκδήλωσε συμπεριφορά στην οδήγηση με χαρακτηριστικά, που περιγράφονται  στο στοιχείο αυτό. 

4ον. Στο άρθρο 290Α ΠΚ δεν προσδιορίζεται ο τρόπος, με τον οποίο αποδεικνύεται κάποιο από τα περιστατικά του στοιχείου α΄ της πρώτης παραγράφου, δηλαδή τα περιστατικά της βιολογικής-φυσικής του κατάστασης, στα οποία πρέπει να έχει εμπλακεί ο δράστης πριν την οδήγηση του οχήματος και κατά συνέπεια ισχύουν οι γενικοί κανόνες για την απόδειξη σύμφωνα με τα οριζόμενα στον ΚΠΔ.

5ον. Το στοιχείο β’ της πρώτης παραγράφου εφαρμόζεται όταν ο δράστης (χωρίς να απαιτείται να έχει προηγηθεί κάποιο από τα προαναφερθέντα περιστατικά του α’ στοιχείου) εκδηλώνει συμπεριφορά από τις πιο κάτω τέσσερις αναφερόμενες:

-οδηγεί όχημα σε εθνικές ή περιφερειακές οδούς αντίστροφα στο ρεύμα της εκάστοτε κατεύθυνσης ή σε πεζοδρόμους, πεζοδρόμια ή πλατείες, ή 

-οδηγεί όχημα, που είναι τεχνικά ανασφαλές ή με ανασφαλή τρόπο φορτωμένο ή 

-προβαίνει κατά την οδήγηση σε επικίνδυνους ελιγμούς ή 

-μετέχει σε αυτοσχέδιους αγώνες.

Εκείνο, που πρέπει περαιτέρω να αποσαφηνιστεί είναι ότι στην 1η ή την 3η ή την 4η μορφή συμπεριφοράς ο δράστης πρέπει να προχωρά στην μυϊκή ενέργεια οδήγησης, που ενέχει χαρακτηριστικό ανασφαλούς συμπεριφοράς στην οδήγηση καθεαυτή. Στην 2η όμως μορφή συμπεριφοράς απαιτείται προγενέστερη μυϊκή ενέργεια (του ίδιου ή τρίτου προσώπου), που αφορά την εσφαλμένη φόρτωση του οχήματος ή την ελαττωματική τεχνική του κατάσταση, το οποίο ακολούθως ο ίδιος ανέλαβε την ευθύνη να οδηγήσει. Η αναγκαία εδώ διακρίβωση αφορά την έκταση  του τεχνικού ελαττώματος του οχήματος ή της πλημμελούς φόρτωσης. Και οι δύο αυτές προγενέστερες καταστάσεις (τεχνικό ελάττωμα, ανασφαλής φόρτωση) πρέπει να φτάνουν μέχρι του σημείου, που η μεταγενέστερη οδήγηση πια του οχήματος από τον δράστη θα είναι ανασφαλής, δηλαδή από τη θέση του σε κυκλοφορία δεν θα υπάρχουν οι εγγυήσεις της ασφαλούς κίνησής του. Έτσι το τεχνικό ελάττωμα ή η ανασφαλής φόρτωσή του πρέπει να αποτελούν αιτία για την πιθανότητα τούτο να ανατραπεί, να εκτραπεί της πορείας του, να αναφλεγεί, να μετατοπιστεί το φορτίο του κατά τη μετέπειτα οδήγησή του.  

6ον. Αξιοσημείωτο επιπλέον είναι ότι στην έννοια των επικίνδυνων ελιγμών υπάγεται οδηγική συμπεριφορά, που προσκρούει κατ’αρχήν σε υποχρεωτική κυκλοφοριακή ρύθμιση. Για επίκινδυνους όμως ελιγμούς μπορεί να γίνει λόγος ακόμη και όταν δεν υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη. Τούτο διότι αρκεί ο ελιγμός να συνιστά αιτία πρόσφορη και ικανή, εξαιτίας της έντασης, της ποιότητας και της μορφής του, να προκαλέσει κίνδυνο ανθρώπου ή πράγματος. Επομένως σε αυτήν την υποπερίπτωση είναι ερευνώμενο αν ο ελιγμός του δράστη οδηγού (λόγω των χαρακτηριστικών του) μπορεί να προκαλέσει κίνδυνο για άνθρωπο ή πράγμα,  ώστε τούτος να αξιολογηθεί ως επικίνδυνος ( ΑΠ 282/2013).      

7ον. Αφού οι αναφερόμενες στα στοιχεία α’ και β’ της πρώτης παραγράφου του άρθρου 290Α ΠΚ συμπεριφορές αφορούν αποκλειστικά οδηγό οχήματος, πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι η ιδιότητα του οδηγού προσδιορίζεται στο άρθρο 2 ΚΟΚ. Οδηγός είναι το πρόσωπο, το οποίο οδηγεί κάθε είδους όχημα ή ζώα, που σέρνουν όχημα με τροχούς για τη μεταφορά προσώπων ή πραγμάτων.

8ον. Περαιτέρω αν ο οδηγός προβεί με πρόθεση σε κάποια από τις πράξεις των στοιχείων α’, β’ της πρώτης παραγράφου και προκύψει κοινός κίνδυνος σε ξένα πράγματα (υποπερίπτωση αα’) ή κίνδυνος για άνθρωπο (υποπερίπτωση ββ’) θεμελιώνεται το βασικό έγκλημα της επικίνδυνης οδήγησης. Αν όμως από κάποια από τις πράξεις του οδηγού στα στοιχεία α’ και β’ της πρώτης παραγράφου επέλθει το αποτέλεσμα, που αναφέρεται στην υποπερίπτωση γγ’ , δηλαδή βαριά σωματική βλάβη ή βλάβη σε κοινωφελείς εγκαταστάσεις στην υποπερίπτωση, τότε θεμελιώνεται διακρινόμενο εκ του αποτελέσματος έγκλημα με κακουργηματικό χαρακτήρα (βλ. σχετ. ως προς το τελευταίο νομικό ζήτημα την αιτιολογική έκθεση ΠΚ σελ.110). Ωστόσο όταν ο δράστης (οδηγός οχήματος) εκτελεί με πρόθεση πράξη από τις αναφερόμενες στα στοιχεία α’, β’ της πρώτης παραγράφου και από αυτή προκληθεί περαιτέρω το αποτέλεσμα της υποπερίπτωσης δδ’, δηλαδή  επέλθει θάνατος άλλου προσώπου, τότε τυποποιείται η διακεκριμένη κακουργηματική μορφή του εγκλήματος, κατά την οποία ο δράστης τιμωρείται με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών, ενώ αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ισόβια κάθειρξη. Ως μεγάλος αριθμός ανθρώπων πρέπει να θεωρηθεί αυτός των τριών ανθρώπων και άνω και όχι λιγότερων. Τούτο διότι σε διαφορετική περίπτωση ο νομοθέτης θα επέλεγε τη φράση αν προκλήθηκε θάνατος περισσοτέρων του ενός. Η τελευταία διαπίστωση, που αφορά την περίπτωση δδ’, ισχύει για τις πράξεις, που τελούνται από τις 18-11-2019 και μετά. 

9ον. Για τις πράξεις πριν από  τις 18-11-2019, ο δράστης, των οποίων αν δεν ήταν σε φυσική κατάσταση να οδηγήσει όχημα και παρά ταύτα με πρόθεση προέβη στην οδήγησή του, κατά την οποία επήλθε ατύχημα με αποτέλεσμα το θάνατο άλλου, η  παράβαση του άρθρου 290Α παρ.1 ΠΚ δεν προσλαμβάνει κακουργηματικό χαρακτήρα, αν δεν συνοδεύεται από κάποια από τα χαρακτηριστικά του στοιχείου β’ της πρώτης παραγράφου π.χ επικίνδυνους ελιγμούς, οδήγηση στο αντίθετο ρεύμα πορείας. Τούτο προκύπτει από τη διατύπωση του άρθρου 290Απαρ.1 ΠΚ, όπως τούτη είχε, πριν την αντικατάστασή της με το Ν.4637/2019.

10ον. Ειδικά όταν υφίσταται ηθικός αυτουργός στην τέλεση της παράβασης άρθρου 290Α παρ.1 ΠΚ, κατά την οποία επήλθε θάνατος άλλου, ο ηθικός αυτουργός τιμωρείται με τη βαρύτερη ποινή, που προβλέπεται για τον αυτουργό, αν για τον επελθόντα θάνατο βαρύνεται και ο ίδιος με αμέλεια. Στην περίπτωση αυτή στο πόρισμα της δικανικής κρίσης πρέπει να παρατίθενται τα πραγματικά περιστατικά που θεμελιώνουν την αμέλεια, καθώς και το είδος αυτής, τα οποία δε μπορεί να είναι τα ίδια με εκείνα, που στοιχειοθετούν το δόλο για το βασικό έγκλημα, διότι διαφορετικά παρατηρείται το νομικά και λογικά άτοπο σε εκ του αποτελέσματος διακρινόμενο έγκλημα, τόσο το βασικό έγκλημα όσο και το βαρύτερο αποτέλεσμα να στηρίζονται στα ίδια πραγματικά περιστατικά (βλ. σχετ. ως προς το νομικό αυτό ζήτημα ΣυμβΑΠ 2045/2010).

11ον. Αν ο δράστης προέβη στις πράξεις των στοιχείων α’ και β’ της πρώτης παραγράφου όχι από δόλο αλλά από αμέλεια, τότε θεμελιώνεται μόνο πλημμεληματική παράβαση κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 2 άρθρου 290Α ΠΚ. Αν επήλθε θάνατος άλλου τότε μεταξύ της παράβασης άρθρου 290Α παρ. 2 ΠΚ και της παράβασης του άρθρου 302 παρ.1 ΠΚ υφίσταται αληθής κατ’ιδέα συρροή (ΑΠ 282/2013). Μεταξύ της παράβασης άρθρου 290Α παρ. 1 ΠΚ και παράβασης άρθρου 42 ΚΟΚ υφίσταται φαινομένη συρροή, αφού η παράβαση άρθρου 42 ΚΟΚ απορροφάται από αυτή της παράβασης άρθρου 290Α ΠΚ. Διαφορετική ερμηνεία θα οδηγούσε σε διπλή τιμώρηση του δράστη. Μεταξύ της παράβασης άρθρου 290Α ΠΚ και παράβασης άρθρου 30 παρ.1 Ν.4251/2014 υφίσταται αληθής κατ’ιδέα συρροή.

12ον. Κατά το άρθρο 57 ΚΠΔ, αν κάποιος έχει καταδικασθεί αμετάκλητα ή αθωωθεί ή έχει πάψει η ποινική δίωξη εναντίον του, δεν μπορεί να ασκηθεί και πάλι εις βάρος του δίωξη για την ίδια πράξη, ακόμη και δοθεί σ’ αυτήν διαφορετικός χαρακτηρισμός. Αν, παρά την παραπάνω απαγόρευση, ασκηθεί ποινική δίωξη κηρύσσεται απαράδεκτη λόγω δεδικασμένου. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι το δεδικασμένο παραβιάζεται όταν ο αμετακλήτως καταδικασθείς ή αθωωθείς καταδικάζεται εκ νέου για την ίδια ακριβώς πράξη, και όχι άλλη συρρέουσα. Στην περίπτωση της φαινομένης κατ’ ιδέαν συρροής, η ποινική αξίωση της πολιτείας ικανοποιείται με την εφαρμογή της μιας μόνον από τις περισσότερες ποινικές διατάξεις, στις οποίες εκ πρώτης όψεως υπόκειται η αυτή πράξη του ίδιου δράστη. Το δε δικαστικό Συμβούλιο ή το Δικαστήριο δεν επιλαμβάνεται και δεν εξετάζει κατ’ ουσίαν την πράξη, που συρρέει φαινομενικώς και δεν μπορεί να εκδόσει γι’ αυτήν απαλλακτικό βούλευμα ή αθωωτική απόφαση. Εξάλλου, το δεδικασμένο εξαντλείται στην πράξη, για την οποία ασκήθηκε ποινική δίωξη και η οποία εξετάσθηκε και κρίθηκε κατ’ ουσίαν από το Δικαστικό Συμβούλιο ή το Δικαστήριο. Επομένως, αν το Συμβούλιο παραπέμψει τον κατηγορούμενο για την απορροφώσα πράξη ενώ για την απορροφημένη αποφανθεί ότι δεν πρέπει να γίνει κατηγορία, λόγω της απορροφήσεώς της, ακολούθως δε το Δικαστήριο διαπιστώσει έλλειψη των στοιχείων της απορροφώσης και κηρύξει για αυτήν αθώο τον κατηγορούμενο, δεν κωλύεται στη συνέχεια να εξετάσει και να κηρύξει ένοχο τον κατηγορούμενο για την απορροφηθείσα πράξη, αφού η τελευταία δεν είχε ερευνηθεί και κριθεί κατ’ ουσίαν (ΑΠ 930/2001).

Χριστόφορου Σεβαστίδη, Εφέτη, ΔΝ, Προέδρου της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων

Βασίλη Φαϊτά, Εφέτη ΔΔ, Γενικού Γραμματέα της Ένωσης Διοικητικών Δικαστών

Βανέσσας Παναγιώτας Ντέγκα, Προέδρου Πρωτοδικών ΔΔ, Ταμία της Ένωσης Διοικητικών Δικαστών

Να καταργηθεί η εισφορά αλληλεγγύης και για τους μισθωτούς του δημοσίου τομέα και τους συνταξιούχους

Η εισφορά αλληλεγγύης επιβλήθηκε για πρώτη φορά στο κατώφλι της μνημονιακής εποχής με το άρθρο 29 του ν. 3986/2011 και εξακολούθησε με διαδοχικές παρατάσεις. Στην αιτιολογική έκθεση του συγκεκριμένου άρθρου ο νομοθέτης επικαλούνταν τα εξής «..Η δεινή αυτή δημοσιονομική κατάσταση πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα με σημαντικές τομές και πρωτοβουλίες και με τήρηση των αρχών της ισότητας, της αναλογικότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Κάθε πολίτης καλείται να συμμετέχει στην εθνική αυτή προσπάθεια και ανάλογα με την ικανότητά του να συνεισφέρει στα δημόσια βάρη».

Με το άρθρο 298 του ν. 4738/2020 απαλλάσσονται πλέον από την υποχρέωση καταβολής εισφοράς αλληλεγγύης οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα, οι ελεύθεροι επαγγελματίες, μέλη Δ.Σ, ενώ απαλλαγή προβλέπεται και για το φορολογικό έτος 2020 στα εισοδήματα από κεφάλαιο, από επιχειρηματική δραστηριότητα, από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου και από τόκους. Η μοναδική κατηγορία πολιτών που υπόκειται στο εξής σε εισφορά αλληλεγγύης είναι οι μισθωτοί του δημοσίου τομέα και οι συνταξιούχοι.

Αφετηρία της συζήτησης θα πρέπει να είναι η νοηματοδότηση της έννοιας «αλληλεγγύη» και να διερευνηθεί κατά πόσο ειλικρινής είναι η επίκλησή της από τον νομοθέτη. Το βασικό προσδιοριστικό στοιχείο της αλληλεγγύης είναι οι κοινοί δεσμοί που αναπτύσσονται ανάμεσα σε ανθρώπους ή ομάδες ανθρώπων που αγωνίζονται στην ίδια κατεύθυνση και έχουν την συνείδηση του κοινού συμφέροντος. Η αλληλεγγύη προϋποθέτει κατά βάση ισότιμες, διαρκείς και ανιδιοτελείς σχέσεις των μελών στηριγμένες στον απόλυτο σεβασμό. Η «δια νόμου» επιβολή κοινωνικής αλληλεγγύης αντιφάσκει με τον αυθόρμητο χαρακτήρα της και υποκρύπτει μιας μορφής κρατική φιλανθρωπία. Αυτήν που γεννήθηκε μέσα από τα συντρίμμια του κοινωνικού κράτους και των κοινωνικών παροχών. Τη φιλανθρωπία που αντιμετωπίζει τη μεγέθυνση της φτώχειας και των ανισοτήτων σαν νομοτέλεια, που απαλλάσσει τα μεγάλα εισοδήματα και τα τεράστια επιχειρηματικά κέρδη από την αναλογική κατανομή φορολογικών βαρών και αναθέτει την ευθύνη συντήρησης των φτωχών στους λιγότερο φτωχούς. Η θεσμοποιημένη φιλανθρωπία είτε ιδιωτική είτε κρατική, που δεν είναι «ούτε σα σταγόνα νερού σε φλογισμένο καμίνι», βασίζεται σε ανισότιμες κοινωνικές σχέσεις που διαρκώς αναπαράγονται.

Ο περιορισμός της υποχρέωσης «εισφοράς αλληλεγγύης» μόνο στους εργαζόμενους στον δημόσιο τομέα και στους συνταξιούχους, πέρα από το γεγονός ότι επιβαρύνει τους φορολογικά συνεπέστερους πολίτες, δημιουργεί πρόβλημα ασυμβατότητας με το άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος που ορίζει «οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη ανάλογα με τις δυνάμεις τους». Το νόημα της συνταγματικής διάταξης είναι ότι οι νόμοι που επιβάλουν φορολογικά βάρη δεν μπορούν να προβαίνουν σε αδικαιολόγητες διακρίσεις ή να επιβαρύνουν δυσανάλογα και υπέρμετρα ορισμένες κατηγορίες πολιτών, πόσο μάλλον μία μοναδική κατηγορία. Αλλά και με τα άρθρα 20 και 21 παρ. 1 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ που καθιερώνουν την αρχή της απαγόρευσης αθέμιτων διακρίσεων, η οποία, κατά πάγια νομολογία του ΔΕΚ/ΔΕΕ, επιβάλλει να μην αντιμετωπίζονται διαφορετικά παρόμοιες καταστάσεις, εκτός αν η διαφορετική αυτή μεταχείριση δικαιολογείται, ως ερειδόμενη σε αντικειμενικό και εύλογο κριτήριο. Τέτοιο κριτήριο δεν υφίσταται εν προκειμένω, αφού, ως εκ της φύσης της επίμαχης φορολογικής υποχρέωσης, κανένας αποχρών λόγος δεν δικαιολογεί τη διατήρησή της ειδικά και μόνο στους μισθωτούς του δημόσιου τομέα και τους συνταξιούχους. Η κατά τον ανωτέρω τρόπο δυσμενής φορολογική μεταχείριση μόνο των εν λόγω κατηγοριών φορολογούμενων καθίσταται σαφώς αυθαίρετη, αφού στον ν. 4738/2020 δεν γίνεται επίκληση κανενός γενικού και αντικειμενικού κριτηρίου που να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες συνθήκες αυτών. Το τελευταίο τούτο επιβεβαιώνεται από την ίδια την αιτιολογική έκθεση του νόμου που επέβαλε την «εισφορά αλληλεγγύης», η οποία επικαλείται την ευθύνη «κάθε πολίτη».
Για συναφείς λόγους, άλλωστε, η συγκεκριμένη φορολογική επιβάρυνση μετά τον περιορισμό της σε μία μόνο κατηγορία πολιτών παύει να είναι σύμφωνη με τις απαιτήσεις της προβλεπόμενης στο άρθρο 25 παρ. 1 δ΄ του Συντάγματος αρχής της αναλογικότητας.

Η έξοδος της Ελλάδας από τις δεσμεύσεις των μνημονίων αίρει τη δικαιολογητική βάση ενός ειδικού φόρου που, σύμφωνα με τους εμπνευστές του, είχε εξ αρχής στενό χρονικό ορίζοντα και επιβλήθηκε λόγω έκτακτων καταστάσεων. Η μεταμνημονιακή Ελλάδα δεν μπορεί να στηρίζεται σε μια αποσπασματική και συγκυριακή κρατική φιλανθρωπία που αντιμετωπίζει τα συμπτώματα και όχι την ασθένεια. Η συνταγματική επιταγή για αναλογική και προοδευτική φορολογική επιβάρυνση των πολιτών ανάλογα με τα εισοδήματά τους να γίνει ο ανεξαίρετος κανόνας. Η εισφορά αλληλεγγύης πρέπει να καταργηθεί και για τους μισθωτούς του δημοσίου τομέα και τους συνταξιούχους.

Αποθήκευση αρχείου (DOC, Unknown)